Utrata prawa do zwolnienia podmiotowego - jak i kiedy można odliczyć VAT naliczony?

Rozpoczęłam działalność gospodarczą w 2011 r. i korzystałam ze zwolnienia podmiotowego z VAT. W 2012 r. przekroczyłam limit obrotów i utraciłam prawo do zwolnienia. Złożyłam zgłoszenie VAT-R. Okazało się jednak, że błędnie wyliczyłam kwotę limitu i faktycznie prawo do zwolnienia utraciłam już w 2011 r. Czy mogę zaktualizować formularz VAT-R? Czy mogę "odzyskać" VAT naliczony za poprzednie miesiące?

Jeżeli z ewidencji sprzedaży wynika, że limit obrotu został przekroczony w danym dniu, to zwolnienie traci moc z dniem przekroczenia, a opodatkowaniu podlega nadwyżka sprzedaży ponad tę kwotę. Jeśli limit obrotu, o którym mowa, zostanie przekroczony np. 31 sierpnia 2012 r., to już w tym dniu powstanie obowiązek podatkowy od nadwyżki. Na podatniku ciąży w takim przypadku obowiązek:

dokonania rejestracji dla podatku od towarów i usług we właściwym urzędzie skarbowym,
prowadzenia bardziej szczegółowych ewidencji dotyczących zarówno obrotu, jak i dokonywanych zakupów,
składania deklaracji dla podatku VAT,
zapłaty podatku należnego, jeśli z deklaracji podatkowej wynikać będzie kwota zobowiązania podatkowego.

Oprócz ustawowo nałożonych obowiązków podatnik uzyska jednak uprawnienie do odliczenia podatku naliczonego od dokonanych zakupów towarów i usług.

Niewątpliwie podatnik, który błędnie wyliczył kwotę uprawniającą go do korzystania ze zwolnienia podmiotowego z VAT, ma obowiązek złożenia wszystkich deklaracji za cały okres, w którym był już - w świetle obowiązujących przepisów - podatnikiem VAT (utracił prawo do zwolnienia podmiotowego). Musi zatem "cofnąć się" z rozliczeniami do 2011 r. i pierwszą deklarację złożyć za okres, w którym utracił prawo do zwolnienia podmiotowego, a także za każdy następny okres rozliczeniowy. Wszystkie wykonane od dnia faktycznej utraty prawa do zwolnienia z VAT czynności, powinny zostać opodatkowane podatkiem VAT. Jeżeli w deklaracji za dany okres rozliczeniowy pojawi się kwota zobowiązania podatkowego, to podatnik będzie miał do czynienia z zaległością podatkową, którą podatnik będzie musiał uiścić wraz z odsetkami za zwłokę.

Zdaniem redakcji, żaden jednak z obowiązujących przepisów ustawy o VAT nie pozbawia podatnika prawa do odliczenia podatku naliczonego od zakupów dokonanych w okresie, kiedy był on podatnikiem VAT. W momencie, w którym podatnik składał będzie wszystkie zaległe deklaracje VAT, będzie on już czynnym podatnikiem VAT. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby zaktualizował formularz VAT-R, podając w aktualizacji właściwą datę utraty prawa do zwolnienia z VAT, jednak aktualizacja ta pozostaje bez wpływu na prawo do odliczenia podatku naliczonego we wszystkich zaległych deklaracjach.

Reasumując

Podatnik, który błędnie wyliczył kwotę uprawniającą do zwolnienia podmiotowego i utracił prawo do tego zwolnienia w 2011 r., musi złożyć zaległe deklaracje VAT. Ujmuje w nich zarówno podatek należny jak i naliczony. W związku z zaistniałą sytuacją może (choć nie ma takiego obowiązku) zaktualizować formularz VAT-R.

Jeżeli w zaległych deklaracjach pojawi się nadwyżka podatku należnego nad naliczonym, to kwota ta stanowić będzie zaległość podatkową, którą będzie musiał uiścić wraz z należnymi odsetkami.